Simon van der Aa

Door Emma de Groot

‘Zeven doden bij schietpartij Alphen aan den Rijn – Tristan van der V. had vijf wapenvergunningen’ aldus het NRC op 9 april 2011. Van der V. gebruikte die dag een semi-automatisch vuurwapen om in een winkelcentrum om zich heen te schieten. Daarna schoot hij zichzelf dood.1 Van der V. werd in 2007 lid van een schietvereniging. In 2008 werd hem een wapenverlof verleend, dat vervolgens tweemaal is verlengd. In april 2011 bezat hij legaal drie wapens, waarvan één semi-automatisch. Daarmee kunnen in korte tijd veel schoten worden gelost.

Incidenten met legaal verkregen wapens zoals deze zijn niet uniek. Ze vinden plaats in landen over de hele wereld. Regeringen van die landen reageren verschillend op dergelijke schietincidenten.

In dit artikel worden een aantal voorbeelden besproken. Ten eerste zal Nederland centraal staan, waarbij dieper wordt ingegaan op het incident in Alphen aan den Rijn. Er wordt gekeken naar wat de consequenties van dit incident zijn geweest voor de Nederlandse wapenwetgeving. Vervolgens zal worden ingegaan op enkele landen waar na een schietincident de wapenwet is aangescherpt. Ten slotte komt het wapenbeleid in de Verenigde Staten aan bod. Hoewel mass shootings daar regelmatig voorkomen, is de Amerikaanse wapenwet vooralsnog niet aangescherpt.

Nederland

In 1890 is er in Nederland al wetgeving ontstaan op het gebied van wapenbezit. Deze wet werd uitgevaardigd door de overheid omdat deze bang was dat het volk in staat was om zich tegen de overheid te keren door het gebruik van vuurwapens.2 Door de Wet Wapens en Munitie (hierna: Wwm) werd het onmogelijk om zonder vergunning een vuurwapen te bezitten. Het bezit van een wapen is strafbaar en geldt als een misdrijf. Op illegaal bezit staat een gevangenisstraf van ten hoogste vier jaar of een boete van maximaal 45.000 euro.3

Er zijn uitzonderingen op het vuurwapenwapenverbod voor sportschutters, schietcentra, jagers en verzamelaars.4 Er bestaan verschillende soorten wapenvergunningen, die elk een andere naam hebben. Een zogenoemd verlof is mogelijk voor wapens uit categorie III uit de Wwm. Wapens uit categorie III zijn onder andere pistolen, revolvers en geweren. Wapens uit categorie IV  zijn verboden voor personen tot 18 jaar, maar vrijstelling is mogelijk. Wapens uit categorie IV zijn onder andere zwaarden, kruisbogen en wapenstokken. Voor wapens uit categorie I en II is ontheffing vereist. Dat kan enkel worden verleend voor specifieke gevallen, bijvoorbeeld als het wapen het karakter van een oudheid draagt. Wapens onder deze categorieën zijn bijvoorbeeld boksbeugels, katapulten en handgranaten.5
           
De Nederlandse wapenvergunninghouder wordt tegenwoordig aan flink wat eisen onderworpen. Vergunninghouders of aanvragers moeten een psychologische test ondergaan en meewerken aan controles en regelgeving. De Nederlandse nationale wetgeving omtrent wapenbezit is vastgelegd in de hiervoor genoemde Wwm en de uitvoeringsvoorschriften die daarbij horen: de Regeling Wapens en Munitie (hierna: Rwm) en de Circulaire Wapens en Munitie (hierna: Cwm).6

Een wapenvergunning is aan te vragen bij de politie. De korpschef verleent de vergunning. Er wordt geen vergunning verleend indien de aanvrager een strafblad heeft gekregen in de laatste vier of acht jaar, afhankelijk van het gepleegde delict. Indien een vergunning reeds is verleend, kan die bij het plegen van een strafbaar feit worden ingetrokken, ook als er (nog) geen veroordeling heeft plaatsgevonden.7 Wil men een wapenvergunning hebben voor de schietsport, dan moet men ten minste een jaar lid zijn van een schietvereniging die is aangesloten bij de Koninklijke Nederlandse Schutters Associatie (hierna: KNSA) of de Koepel Nederlandse Traditionele Schutters (KNTS). In de Cwm wordt beschreven aan welke voorwaarden aanvragers van een wapenvergunning voor sportschutters moeten voldoen. Zo moet de aanvrager, naast voorgenoemde voorwaarden, achttien jaar zijn en in de twaalf maanden voorafgaand aan de aanvraag minimaal achttien schietbeurten hebben verricht. Wil men een jachtvergunning, dan zijn daar ook voorwaarden aan verbonden. Zo bestaat er een verplicht theoretisch jachtexamen.8 De sportschutter moet zijn wapen en munitie apart van elkaar bewaren. Een deugdelijke bergplaats is uitsluitend een speciaal voor de opslag van wapens of munitie gemaakte wapenkast.9

Naar aanleiding van het schietincident in Alphen aan den Rijn heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (hierna: de Onderzoeksraad) onderzoek gedaan naar Nederlandse regelgeving omtrent legaal wapenbezit.10 Het doel van dit onderzoek was vaststellen of die regelgeving voldoende functioneert en hoe het heeft gefunctioneerd in relatie tot het incident in Alphen aan den Rijn.11 De Onderzoeksraad stelde vast dat verschillende mensen wisten dat van der V. leed aan schizofrenie en suïcidale gedachten. De politie had in 2006 assistentie verleend bij een gedwongen opname van van der V., maar had deze informatie niet gebruikt bij het beoordelen van zijn verlofaanvraag. Het bestuur van de schietvereniging waar van der V. lid was, twijfelde er niet aan of wapens bij van der V. in veilige handen waren. Hetzelfde bestuur oordeelde ook dat een door van der V. aangevraagd wapen, een semi-automatisch geweer, gebruikt kon worden voor het beoefenen van een schietsportdiscipline binnen de vereniging. Deze aanvraag werd door de politie goedgekeurd. Uit het onderzoek is echter gebleken dat, gelet op wedstrijdregels van de KNSA, dit wapen helemaal niet bij deze vereniging gebruikt mocht worden.12

Uit het onderzoek door de Onderzoeksraad blijkt dat het stelsel van legaal wapenbezit in Nederland een aantal zwakke plekken kent. De Onderzoeksraad stelt dat de beoordeling van vrees voor misbruik naar de achtergrond is geraakt. Het beoordelen van een verlofverlening, maar ook handhaving en toezicht, worden door de politie slechts uitgevoerd als administratieve handelingen.13 In het huidige stelsel is niet gewaarborgd dat de politie kan beschikken over informatie die nodig is om te bepalen of er vrees is voor misbruik. In het huidige stelsel is de aanvrager namelijk niet zelf verplicht om alle informatie te verschaffen aan de politie die nodig is, zodat de politie een goed besluit kan nemen. De politie zou, om relevante informatie te vergaren, een actievere rol moeten spelen. Ook is de afstand tussen de politie, de KNSA, schietverenigingen en de minister van Veiligheid en Justitie te groot. Daardoor heeft de minister geen goed beeld van mogelijke uitvoeringsproblemen bij de politie. 14

De Onderzoeksraad komt in haar rapport tot een aantal aanbevelingen. Zo zou de politie een actievere, meer kritische houding moeten innemen bij de aanvraag van een wapenverlof en de jaarlijkse verlenging daarvan. De KNSA zou ook een actievere rol moeten stimuleren bij haar verenigingen, opdat bij vrees van misbruik maatregelen worden getroffen. De minister van Veiligheid en Justitie zou periodiek moeten inventariseren welk soort informatie over personen een indicator kan zijn voor de kans op misbruik van een wapen. Deze indicatoren zouden vervolgens bij een verlofverlening moeten worden toegepast.15

De Onderzoeksraad acht nog enkele andere zaken van belang. Thuiscontroles op vergunninghouders zouden op basis van risicoanalyse plaats moeten vinden, zodat wapenbezitters met een hoger misbruikrisico vaker worden gecontroleerd dan anderen.16 Ook acht de Onderzoeksraad het van belang dat de wetgever een groot deel van de vuurwapens heeft ondergebracht in Categorie III Wwm, wat betekent dat alleen volautomatische vuurwapens en handgranaten niet in privéhanden kunnen komen. Verder stelt de overheid geen eisen aan schietsportdisciplines en laat de overheid aan de KNSA over welke wapens bij die disciplines gebruikt mogen worden. Er zijn disciplines waarbij semi-automatische geweren zijn toegestaan. Daarmee kunnen in korte tijd veel schoten worden gelost, waardoor veel slachtoffers kunnen vallen bij misbruik van het wapen. Daarvan is het schietincident in Alphen aan den Rijn een voorbeeld.

Tenslotte is het van belang dat medische behandelaars op dit moment niet ongevraagd informatie mogen doorgeven aan de politie. Daar bestaan uitzonderingen op, bijvoorbeeld als de patiënt zelf toestemming geeft of wanneer er sprake is van een acuut gevaar. Tijdens het onderzoek sprak de Onderzoeksraad met verschillende artsen. Zij stelden behoefte te hebben aan de mogelijkheid om zonder dat sprake is van een acuut gevaar, over te gaan op het delen van informatie met de politie. Zo stelden behandelaars van van der V. in een psychiatrische instelling dat zij zorgen hadden, maar dat zij gebonden waren aan het medisch beroepsgeheim. Op dat moment was namelijk geen sprake van een acuut gevaar.17 

Naar aanleiding van het incident in Alphen aan den Rijn is een wetsvoorstel gekomen over aanscherping van de eisen voor verlofverlening. Dit wetsvoorstel (22 maart 2016) strekt tot wijziging van de Wwm en houdt een verzwaarde screening in. Over dit wetsvoorstel zal eind januari 2017 worden gestemd door de Tweede Kamer.18 Die verzwaarde screening bestaat uit drie elementen. Een wapenvergunningaanvraag dient in persoon te worden aangevraagd, vereist een zwaardere psychologische test en drie referenten, en bij thuiscontroles dient de vergunninghouder aanwezig te zijn. Daarnaast komt er een verplichte controle op psychiatrische opnames in het verleden en komt er een doorlopende controle op psychiatrische opnames voor houders van een vergunning. Uit het wetsvoorstel volgt een uitgebreide actieve informatieplicht. Als de aanvrager niet bereid is hieraan mee te werken, wordt de vergunning niet verstrekt.19

België

Op 11 mei 2006 schoot een achttienjarige man twee mensen dood op straat waarbij één persoon gewond raakte. Hij had net voor het incident een jachtgeweer gekocht in een wapenwinkel. De dader had racistische motieven.20

Na dit ernstige schietincident in 2006 heeft de Belgische overheid een nieuwe wapenwet ingevoerd. In november 2010 volgde daarop een circulaire over de toepassing van de wapenwet. De wapenwet schrijft voor dat in België alle wapens dienen te zijn ingeschreven in een centraal wapenregister (CWR). Van elk vuurwapen wordt o.a. het merk en serienummer geregistreerd en bijgehouden. De persoonlijke vereisten van vergunninghouders zijn o.a. meerderjarigheid, nooit opgenomen zijn geweest in een psychiatrisch ziekenhuis en de aanvrager mag niet zijn veroordeeld.

Het verbod op wapens ziet op alle vuurwapens, namaakwapens, knotsen, dolken, springmessen en valmessen. Indien is voldaan aan de documentatie, volgt een betrouwbaarheidsonderzoek. Er wordt gekeken naar antecedenten en bijzonderheden. Een vergunning is onbeperkt geldig. Iedere vijf jaar vindt een controle plaats. Indien er aanleiding toe bestaat, zal er eerder een controle plaatsvinden. De controle behelst een vrijwillige thuiscontrole en een moraliteitsonderzoek.21

Duitsland

Op 26 april 2002 schoot een negentienjarige man op het Gutenberg-gymnasium in Erfurt zestien mensen dood. Twaalf docenten, twee studenten, een secretaresse en een politieagent kwamen om het leven. De dader was een voormalig leerling van de school.22

Naar aanleiding van het Erfurt-incident werd de wapenwet in Duitsland aangescherpt. Zo is de minimale leeftijd verhoogd van 18 naar 21 jaar. Aanvragers tot 25 jaar zijn verplicht om een verklaring te overleggen waaruit blijkt dat zij geestelijk geschikt zijn. Algemene eisen bestaan onder andere uit de aanwezigheid van noodzakelijke kennis en betrouwbaarheid. De schietvereniging dient goedkeuring te verlenen voor het verlof.23 De lokale autoriteiten houden toezicht en handhaven het legale wapenbezit. Daarnaast is door een incident met een jonge schutter op een school in Winnenden in 2009, waarbij vijftien mensen om het leven kwamen, overleg ontstaan met de wapenlobby  en wapenhandel.24

Finland

In Finland hebben zich in de afgelopen jaren drie grote schietincidenten voorgedaan: in 2007, 2008 en 2009. De wapenwet werd naar aanleiding van die schietpartijen aangescherpt. Verkrijgingsvergunningen voor pistolen en revolvers mogen worden verleend aan personen ouder dan 20 jaar.25 ‘Een verkrijgingsvergunning kan slechts worden verleend indien die persoon een bewijs overlegt inzake de schietsport of schietoefeningen die ten minste twee jaar hebben voortgeduurd, afhankelijk van de vuurwapeninstructeur van een vereniging.’26

In 2011 is een verplichte doktersverklaring vervangen door een computertest. De wapenbezitter moet op het politiebureau een vragenlijst invullen, ontwikkeld door psychologen. Uit de test moet blijken of iemand agressief of gewelddadig is. Op het politiebureau vindt ook een geschiktheidstest plaats. Naar aanleiding van de schietincidenten wordt er meer aandacht geschonken aan persoonlijke geschiktheid.27

Australië

Op 28 april 1996 richtte een Australiër een bloedbad aan op het eiland Tasmanië, waarbij 35 mensen om het leven kwamen. De Australische overheid ging over tot drastische maatregelen. Door een nieuwe wapenwet werd het veel lastiger om aan wapens te komen. Daarnaast werd de bevolking opgeroepen om wapens in te leveren in ruil voor geld. Australië trok hiervoor 500 miljoen Australische dollar (ruim 300 miljoen euro) uit.28

Australië herdacht in 2016 het incident van, toen, 20 jaar geleden. De Australische regering is nog altijd trots op de aanscherping van de wapenwet die direct na het incident volgde. Wie nu een wapen wil kopen, moet een vergunning aanvragen en vertellen waarom hij/zij dit wapen wilt bezitten. Ook volgt een antecedentenonderzoek en een verplichte afkoelperiode van een maand. Wapens moeten worden gekocht bij erkende winkels die onder strakke controle staan.29

Sinds de aanscherping van de wet zijn nauwelijks incidenten zoals die in 1996 meer voorgekomen. Het aantal moorden met pistolen of geweren is daarnaast ook afgenomen, ondanks een bevolkingsgroei. In 1996 vonden er 98 moorden met vuurwapens plaats; in 2014 waren dat er 35.30

Verenigde Staten: het buitenbeentje

In tegenstelling tot voorgaande landen, worden in de VS ondanks de vele mass shootings de wapenwetten niet aangescherpt. Hoe komt dat?

In de Amerikaanse grondwet is het recht op wapenbezit vastgelegd. De grondwet geldt voor alle Amerikaanse staten. Iedere staat kan echter wel op haar eigen wijze dit recht vormgeven. Iedere deelstaat in de VS heeft derhalve haar eigen wapenwet. Daarom zijn de regels in de ene staat strenger dan in een andere.31 Het is in de stad Kennesaw, Georgia, bij besluit zelfs verplicht gesteld om een wapen te bezitten. 32 In de meeste staten is voor vuurwapenbezit een vergunning vereist. In veel Amerikaanse staten is de wapenwet vrij soepel. Zo hebben meer dan 30 staten een vrije wapenwet waarbij burgers zelf het recht hebben om wapens te hebben en te dragen.33

In 1994 was ongeveer 35% van de Amerikaanse huishoudens in het bezit van een vuurwapen. In totaal waren er 192 miljoen vuurwapens in omloop.34 In 2007 waren dat er 294 miljoen.35 En in 2009 was het 310 miljoen.36 Dit betekent dat na de aanstelling van president Obama, die het wapenbezit wilde terugdringen, de verkoop van vuurwapens is toegenomen.37 Een zelfde trend vindt plaats na elke mass shooting. In de trant van ‘nu het nog kan’ kopen Amerikanen wellicht vuurwapens uit angst voor mogelijke aanscherping van de wapenwet. De New York Times heeft dit in de tabel hieronder in kaart gebracht.38 In de tabel is te zien dat na 9/11, na de verkiezing van president Obama en na het Sandy Hook drama van december 2012, waarbij 26 personen van wie 20 kinderen om het leven kwamen, de verkoop van vuurwapens omhoog schoot. 39 

Het Sandy Hook drama is slechts één van de vele mass shootings die in de VS plaats hebben gevonden. Volgens het Gun Violence Archive, een instantie die onder andere het aantal mass shootings in de VS bijhoudt, zijn er alleen al in november 2016, 28 mass shootings geweest. Daarbij wordt een schietincident met vier  gewonden of doden of meer, als mass shooting aangemerkt.40 Een ander bekend incident is de schietpartij in Aurora, Colorado op 20 juli 2012. Een gewapende man opende het vuur op bezoekers in een bioscoop. 70 mensen raakten gewond en twaalf mensen kwamen om het leven.41 Op 12 juni 2016 was het opnieuw raak in Orlando, Florida. Een gewapende man opende het vuur in de gaybar Pulse en schoot 49 mensen dood. Er raakten 53 mensen gewond.

’The only thing that stops a bad guy with a gun is a good guy with a gun’’, zei NRA vice-president Wayne LaPierre.42

Ondanks voorgenoemde incidenten met vuurwapens komt het in de VS niet tot strengere regelgeving. Voorstanders van wapenbezit benadrukken dat het recht op wapenbezit in de Amerikaanse grondwet staat. Zij zien het als een fundamenteel recht van iedere Amerikaanse burger om een wapen te bezitten. Ook stellen ze dat vuurwapenbezit de maatschappij veiliger maakt. Mass shootings zouden volgens hen beëindigd kunnen worden door burgers die kwaadwillende schutters kunnen tegenhouden met vuurwapens.43

Daarnaast zou volgens hen een strengere regelgeving niet nodig zijn. Er wordt bijvoorbeeld verwezen naar Zwitserland. Eén op de zeven Zwitsers heeft een wapen en het land heeft soepele regels. Zwitsers zijn één van de zwaarst bewapende volkeren van het westen. Ondanks een soepel wapenbeleid is het aantal moorden door vuurwapens afgenomen: van 436 in 1995 naar 241 in 2013.44

Ook moet rekening worden gehouden met de gun culture die in de VS heerst. Het is namelijk niet alleen de grondwet waarop Amerikanen hun liefde voor wapens baseren, belangrijker nog is dat de VS zijn gebouwd op vrijheid. Onafhankelijkheid van een kolonisator, vrijheid om de godsdienst te belijden die je zelf aanhangt en vrijheid om zelf iets van je leven te maken. De overheid mengt zich in dat plaatje zo weinig mogelijk in de levens van Amerikanen. Een inperking van hun recht om zichzelf en hun gezin te kunnen verdedigen, zien Amerikanen als een zware inbreuk op dat recht. Dat weegt zwaar in Amerika.’45

Ten slotte speelt de National Rifle Association (NRA) een grote rol. Dit is een Amerikaanse belangenorganisatie die tegen elke vorm van gun control is. In 2016 had de NRA naar eigen zeggen meer dan vier en een half miljoen leden.46 De NRA heeft een sterke anti-gun control-lobby. Daarin investeert zij zo’n drie miljoen dollar per jaar, veel meer dan alle pro-gun control lobby’s in de VS samen47. Die drie miljoen bestaat echter alleen uit de vastgelegde contributies; aanzienlijke bedragen worden besteed via onder andere onafhankelijke uitgaven die lastig te achterhalen zijn. Door te lobbyen beïnvloedt de NRA leden van het Congres. Veel wetten omtrent de aanscherping van wapenbezit worden gestopt door deze lobby.

Conclusie

De discussie over wapenbezit laait veelal op na een schietincident. Hoe een regering op schietincidenten reageert, verschilt echter per land. In Nederland heeft het Alpen aan den Rijn-incident geleid tot een onderzoek en een wetsvoorstel. In een aantal andere landen is de wetgeving omtrent wapenbezit aangescherpt. In de VS is hier geen sprake van. Daarvoor zijn verschillende redenen. Pro-gun argumenten zijn dat het recht om een wapen te bezitten in de grondwet staat en dat strengere regelgeving zinloos zou zijn. Gewezen wordt naar landen zoals Zwitserland, waar ondanks soepele wapenwetgeving het aantal moorden met vuurwapens is gedaald. Tot slot heeft de NRA nog altijd veel macht, en daar zal in de nabije toekomst niet veel aan veranderen.

--------------

Eindnoten

1. P. van der Ploeg, ‘Zeven doden bij schietpartij Alphen aan den Rijn - Tristan van der V. had vijf wapenvergunningen’, NRC  9 april 2011.

2. C. Oosting, ‘Wapenbezit. Nederland versus de Verenigde Staten van Amerika’, Incretus oktober 2012.

3.  Overheid, illegaal wapenbezit, te vinden op: www.overheid.nl (laatst geraadpleegd: 5 januari 2017).

4.  Politie, wapens, te vinden op: www.politie.nl (laatst geraadpleegd: 5 januari 2017).

5.  Justis, wet wapens en munitie, te vinden op: www.justis.nl (laatst geraadpleegd: 6 januari 2017).

6. KNSA, wet wapens en munitie, te vinden op: www.knsa.nl (laatst geraadpleegd: 6 januari 2017).

7. Politie, vergunningen en verloven, te vinden op: www.politie.nl (laatst geraadpleegd: 6 januari 2017).

8. Art. 4 Jachtregeling.

9. Overheid, informatie voor sportschutters, te vinden op: www.rijksoverheid.nl (laatst geraadpleegd: 5 januari 2017).

10. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, onderzoek naar Nederlandse systeem ter beheersing van legaal wapenbezit, te vinden op: www.onderzoeksraad.nl (laatst geraadpleegd: 6 januari).

11. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, onderzoek naar Nederlandse systeem ter beheersing van legaal wapenbezit, te vinden op: www.onderzoeksraad.nl (laatst geraadpleegd: 6 januari).

12. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 5. 

13. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 5.

14. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 6.

15. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 5.

16. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 5.

17. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 6.

18. Agenda Tweede Kamer, dossiernummer 34432, te vinden op: www.zoek.officielebekendmakingen.nl (laatst geraadpleegd: 4 januari 2017).

19. ‘TK 2015/16, 34 432 Screening wapenbezit’, NJB, 6 april 2016.

20. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 110.

21. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 110.

22. ’15 shootings that changed the law: Erfurt, 2002’, AOAV, 17 april 2014.

23. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 112.

24. C. Dougherty. Teenage Gunman Kills 15 at School in Germany’, NY Times, 11 maart 2009.

25. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, ‘Wapenbezit door sportschutters’, p. 114.

26. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, 'Wapenbezit door sportschutters’, p. 114.

27. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid, 'Wapenbezit door sportschutters’, p. 115.

28. M. Garschagen, ‘Vuurwapens: wat Amerika van Australië kan leren’, NRC 4 oktober 2015.

29. M. Garschagen, ‘Vuurwapens: wat Amerika van Australië kan leren’, NRC 4 oktober 2015.

30. ‘Australië herdenkt schietpartij en viert strengere wapenwet’, NOS 28 april 2016.

31. D. Buchbot, ‘Komt ooit het omslagpunt dat de VS het wapenbezit gaan inperken?’, Fiat Justitia 8 oktober 2015.

32. S. J. Evans. ‘In guns we trust: Incredible black-and-white photo series captures life inside the small Georgia town where EVERYONE is armed’, Daily Mail (laatst bijgewerkt: 7 juli 2015).

33. M. Reuvers, ‘Wapenwetgeving in de Verenigde Staten’, In Casu maart 2013.

34. P. J. Cook, J. Ludwig. ‘Guns in America: National Survey on Private Ownership and Use of Firearms’, National Institue of Justice mei 1997.

35. Gunpolicy, firearms, te vinden op: www.gunpolicy.org (laatst geraadpleegd: 6 januari).

36. U.S. Department of Justice, Bureau of Alcohol, Tobacco, Firearms and Explosives (ATF), ‘Firearms Commerce in the United States 2011’, 2011.

37. C. Ingraham. ‘There are now more guns than people in the United States’, Washington Post (laatst bijgewerkt: 5 oktober 2015).

38. G. Aisch, J. Keller. ‘What Happens After Calls For New Gun Restrictions? Sales Go Up’, NY Times. (laatst bijgewerkt: 13 juni 2016).

39. ‘Connecticut Shootings Fast Facts’, CNN. (laatst bijgewerkt: 14 december 2016).

40. Gun Violence Archive, mass shooting, te vinden op: www.gunviolencearchive.org. (laatst geraadpleegd: 5 januari 2017).

41. ´Colorado Theater Shooting Fast Facts´, CNN. Laatst bijgewerkt: 4 juli 2016.

42. ‘NRA: The only thing that stops a bad guy with a gun is a good guy with a gun’, Telegraph, 21 december 2012.

43. AOAV, US responses mass shootings, te vinden op: www.aoav.org.uk (laatst geraadpleegd: 5 januari 2017).

44. Gunpolicy, firearms, te vinden op: www.gunpolicy.org (laatst geraadpleegd: 6 januari 2017).

45. Dit is Amerika, waarom hebben burgers wapens in Amerika, te vinden op: www.ditisamerika.nl (laatst geraadpleegd: 4 januari 2017).

46. G. Kessler, ‘Does the NRA really have more than 4.5 million members?’, Washington Post, 8 februari 2013.

47. ‘US Gun control: What is the NRA and why is it so powerful?’, BBC, 8 januari 2016.