Simon van der Aa

Geschreven door: Sanne Neelis      

Dat de Raad voor de Rechtspraak moet bezuinigen is al langer bekend. In welke vorm dit zal gaan plaatsvinden werd 8 september jongstleden pijnlijk duidelijk. Bij zeven rechtbanklocaties zal het aantal werkplekken ‘substantieel verminderd worden en het zaakspakket  worden verkleind’ zo valt te lezen in het meerjarenplan van de Raad voor de Rechtspraak.1 In de arrondissementen zullen de werkplekken van de medewerkers zoveel mogelijk worden geconcentreerd op één locatie. De Raad voor de Rechtspraak stelt dat hij geen andere keuze heeft: ‘Er zijn financiële tekorten en van de Rechtspraak worden verdere bezuinigingen verwacht. Ruim vijfentwintig procent van de ruimte in de gerechtsgebouwen wordt in de toekomst niet optimaal gebruikt, maar wel betaald. Door digitalisering en plaats- en tijdonafhankelijk werken neemt de behoefte aan ruimte verder af’.2 De Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak (hierna: NVvR) heeft geëist dat het besluit van de Raad voor de Rechtspraak uitgesteld zal worden. De Raad voor de Rechtspraak heeft aangekondigd om aan tafel te gaan met de medezeggenschapsorganen en de vakbonden, waaronder de NVvR. Daarom is het definitieve besluit uitgesteld tot 28 september 2015.3                 

Uit het meerjarenplan blijkt dat er drie soorten pakketten zullen worden geïntroduceerd: het basispakket, het uitgebreide pakket en het volledige pakket. In Apeldoorn, Amersfoort, Almere, Bergen op Zoom, Eindhoven, Enschede, Gouda, Leiden, Nijmegen, Tilburg en Zaanstad geldt straks het basispakket. Dit houdt kort gezegd in dat er kantonzaken, inclusief overtredingen en Mulderzaken (administratiefrechtelijke afdoening van inbreuken op bepaalde verkeersvoorschriften), worden behandeld. In Alkmaar, Almelo, Assen, Dordrecht, Lelystad, Maastricht, Zutphen zal het uitgebreide pakket gaan gelden. Dit houdt in dat er kantonzaken, inclusief overtredingen en Mulderzaken, zullen worden behandeld. Daarnaast zullen er enkelvoudig te behandelen en veelvoorkomende familierechtelijke, bestuursrechtelijke en strafrechtelijke zaken zonder gedetineerden, voorkomen. Ten slotte zullen Amsterdam, Arnhem, Breda, ’s-Gravenhage, Groningen, Haarlem, ’s-Hertogenbosch, Leeuwarden, Middelburg, Roermond, Rotterdam, Utrecht en Zwolle het volledige pakket krijgen. Alle zaakscategorieën zullen hier aan bod komen, met uitzondering van landelijke concentraties zoals onder andere luchtvaartzaken, militaire strafzaken en zeerechtzaken.4               

Zo op het eerste gezicht zou je zeggen dat de geplande herindeling als positieve gevolg heeft dat de bezuinigingen worden bereikt. Daar is dan ook alles mee gezegd. Door de herindeling zal er een grotere afstand tussen de overheid en de burger ontstaan, want de burger zal verder moeten reizen om zijn recht te kunnen halen. Hierdoor zou het zo kunnen zijn dat burgers in veel gevallen thuis blijven en niet naar de zitting toe kunnen komen. Zo missen de burgers de achterliggende gedachte bij en uitleg van de uitspraak, waardoor ze het vertrouwen in de Rechtspraak kunnen verliezen. Een keerzijde is ook dat als de burger niet naar de zitting toekomt hij, met name in het geval van strafzaken, zelf geen verantwoording kan afleggen voor zijn daden.                

Toch ligt de werkelijkheid iets genuanceerder. Uit het meerjarenplan blijkt dat er enerzijds investeringen zullen worden gedaan die de kwaliteit van de Rechtspraak borgen en die anderzijds de doelstelling van de Raad voor de Rechtspraak helpen te realiseren. De belangrijkste investeringsmaatregelen zullen onder meer zijn: modernisering van de Rechtspraak, werken met professionele standaarden, betere organisatie van kennis, vergroten professionele ruimte, versterken leiderschap en samenwerking, investeren in het menselijk kapitaal en continue verandering en verbetering van de informatietechnologie. Anderzijds zullen er natuurlijk de nodige maatregelen worden genomen om die investeringen mogelijk te maken. De belangrijkste maatregelen zullen zijn: delegatie en zaaksdifferentiatie, het aanpakken van werkdruk, het ziekteverzuim verminderen, ruimte maken in de besturing en organisatieontwikkeling, personele ontwikkelingen, besparen op informatietechnologie en bedrijfsvoering en het bezuinigen op huisvesting. Bij dit alles zullen de drie doelstellingen van de agenda van de Rechtspraak van 2015-2018 in acht genomen moeten worden. Snelle, toegankelijke en deskundige Rechtspraak.5              

Het blijft onvermijdelijk dat er bezuinigingen plaats moeten gaan vinden. Op welke manier dit het beste uitgevoerd kan worden is de grote vraag. Het is lastig om een manier te vinden om enerzijds de bezuinigingen plaats te laten vinden en anderzijds de kwaliteit te waarborgen. Hoe dit in de toekomst zal gaan uitpakken zullen we moeten afwachten. Mijns inziens moeten we niet onderschatten hoe belangrijk de kwaliteit van onze Rechtspraak is voor de samenleving. Zoals de Raad voor de Rechtspraak zelf in zijn meerjarenplan zegt: “De Rechtspraak staat in dienst van de samenleving. Eerlijk, onafhankelijk en onpartijdig: zo maakt de Rechtspraak het verschil tussen recht en onrecht, tussen vertrouwen en wantrouwen, tussen recht voor iedereen en het recht van de sterkste.”

Noot: Na het schrijven van dit stuk hebben zich ontwikkelingen voorgedaan. De Raad voor de Rechtspraak heeft op 28 september jongstleden nogmaals besloten om de bezuinigingen uit te stellen. Later dit jaar wordt er een definitief besluit genomen.6

---------------

Eindnoten            

1. Meerjarenplan van de Rechtspraak 2015-2020.         
2. Meerjarenplan van de Rechtspraak 2015-2020, p 7-9.                 
3. Nathalie Gloudemans-Voogd, “Beslissing over meerjarenplan uitgesteld”, http://www.advocatenblad.nl/site/magazine/archief/nieuws/detail/beslissing-over-meerjarenplan-uitgesteld.20093218.html (geraadpleegd op 15 september 2015).               
4. Meerjarenplan van de Rechtspraak 2015-2020, p 34-36 .            
5. Meerjarenplan van de Rechtspraak 2015-2020, p. 5-9.                
6. NOS, “Bezuinigingen bij rechtbanken uitgesteld”, http://nos.nl/artikel/2060218-bezuinigingen-bij-rechtbanken-uitgesteld.html
(geraadpleegd op 29 september 2015).