Simon van der Aa

Gypsy Rose Blanchard’s leven stond jarenlang in het teken van mishandeling, manipulatie en onwetendheid. In haar zoektocht naar bevrijding koos Gypsy Rose voor de meest extreme uitweg. Vanaf dat moment was Gypsy Rose niet alleen slachtoffer van mishandeling, maar door betrokkenheid op de moord van haar eigen moeder ook een dader. Vaak worden veroordeelden van ernstige misdaden geconfronteerd met grote maatschappelijke weerstand bij hun terugkomst in de samenleving. Gypsy Rose ontving echter veel steun. Hoe kan het dat zij wel een tweede kans kreeg die door de maatschappij als gerechtvaardigd werd gezien?

Vanaf haar geboorte zou Gypsy Rose al gezondheidsproblemen hebben. Ze zou als baby last hebben van slaapapneu en vanaf haar vierde problemen met haar zicht. Toen ze acht jaar was, kreeg ze nog meer gezondheidsproblemen. Door haar leukemie en musculaire dystrofie zou ze niet meer in staat zijn om te lopen. Vanaf dat moment zat ze in een rolstoel en heeft ook niemand haar meer zien lopen. Medicatie leek Gypsy Rose niet te helpen. Hoe ouder ze werd, hoe meer ziektes ze bleek te hebben. Gypsy Rose zag er altijd ziek uit, onderging rond de 30 operaties, nam een grote variatie aan medicatie en kreeg sondevoeding.                        

In tegenstelling tot wat men dacht, was het niet Gypsy Rose, maar juist haar moeder, Dee Dee Blanchard, die zorg nodig had.[1]  Gypsy Rose Blancard was een kerngezond kind. Haar moeder daarentegen, bleek te lijden aan het Münchhausen-by-proxysyndroom. Een ouder die lijdt aan dit syndroom vergroot of verzint de psychische en fysieke klachten van zijn/haar kind. Dee Dee Blanchard leed aan de meest ernstige vorm van dit syndroom, waardoor ze Gypsy Rose opzettelijk ziek maakte.[2]

Rond haar twintigste kreeg Gypsy Rose door hoe ze misbruikt werd door haar moeder. Samen met haar vriend plande ze de moord op haar moeder. Gypsy Rose zag dit als de enige manier om los te komen van haar moeder. Gypsy bekende, en werd schuldig verklaard voor de doodslag van haar moeder en kreeg hiervoor een gevangenisstraf van 10 jaar. 

De zaak van Gypsy Rose kreeg veel aandacht in de media. Er verscheen zelfs een documentaire over haar verhaal.[3] Door alle media-aandacht werd de zaak een wereldwijd fenomeen. Mensen hadden veel empathie voor Gypsy Rose. Zo erg zelfs dat op TikTok fanaccounts ontstonden die haar verhaal romantiseerden. Door de publieke verontwaardiging over de mishandeling die Gypsy Rose onderging verschoof de focus van de moord op haar moeder naar de misdaden die haar moeder had gepleegd. Gypsy werd in de ogen van velen eerder gezien als een slachtoffer dan een dader. De moord op haar moeder zag men niet als een geweldsmisdrijf, maar als een wanhoopsdaad om te ontsnappen. 

Waar komt deze empathie voor Gypsy Rose vandaan? Mensen proberen het gedrag van een ander te verklaren door te kijken naar de oorzaak van dat gedrag. Als dit gedrag wordt veroorzaakt door externe factoren zoals misbruik, zijn mensen geneigd om milder te oordelen en sneller begrip te hebben voor de situatie en het getoonde gedrag. Dit noemt men de attributietheorie [4] Omdat er grote maatschappelijke verontwaardiging is over het misbruik wat Gypsy Rose heeft doorstaan, is het makkelijker voor mensen om empathie te voelen voor haar. Haar gedrag kan sneller geplaatst worden in de context van een traumatisch verleden dan in de context van zuiver crimineel gedrag. Dit hoeft niet te betekenen dat mensen vinden dat Gypsy Rose geen straf verdient, maar dit kan wel verklaren waarom de maatschappij Gypsy Rose een tweede kans gunde toen ze vrijkwam uit de gevangenis. Bovendien zien velen het misbruik dat Gypsy Rose jaren heeft doorstaan al als een straf op zich. 

Gypsy heeft in de gevangenis veel aan zichzelf gewerkt. Ze volgde opleidingen en liet zien dat ze vastberaden was om haar leven opnieuw op te bouwen. Ook dit kan ervoor hebben gezorgd dat de maatschappij eerder bereid was om haar een tweede kans te geven. 

Een opvallend contrast is te zien met de zaak van de Menendez Broers. De Menendez broers claimen hun hele leven misbruikt te zijn door hun vader, wat hen uiteindelijk dreef tot het vermoorden van hun ouders. Hoewel je hun verhaal kan vergelijken met het verhaal van Gypsy Rose, kregen de broers tijdens het proces niet dezelfde steun die Gypsy kreeg. De broers werden in de media zelfs neergezet als monsters die handelden uit hebzucht. Terwijl Gypsy een gevangenisstraf van 10 jaar kreeg, kregen beide broers een levenslange gevangenisstraf zonder vervroegde vrijlating opgelegd.

Wellicht is dit te verklaren omdat de maatschappij zich in de jaren ‘90 minder goed kon verplaatsen in verhalen over huiselijk misbruik en in het bijzonder wanneer dit ging over seksueel misbruik van een jongen door zijn vader. Doordat men zich daardoor mogelijk moeilijker kon verplaatsen in de ervaringen van de Menendez broers was er  minder empathie voor de broers, wat leidde tot een hogere straf. 

Gypsy Rose werd juist gestraft in een tijd waarin er al meer aandacht was voor misbruik. De ontwikkeling van sociale platforms zou ook verklaren waarom de Menendez broers, in tegenstelling tot in de jaren ’90, op dit moment wel veel steun ontvangen.[5] 

Ondanks dat Gypsy Rose de moord op haar eigen moeder bekende, lijkt ze vanuit de maatschappij op veel steun en empathie te kunnen rekenen. Haar rol als dader – waar ze tien jaar celstraf voor heeft gekregen – lijkt soms ondergeschikt aan haar rol als slachtoffer; jarenlang werd ze misbruikt en mishandeld. Door haar meer in die tweede rol te zien, heeft ze als het ware een tweede kans gekregen van de maatschappij; zelf heeft ze nadat ze haar straf uitzat een opleiding gevolgd, en op andere manieren haar vaste intentie om deel te nemen aan de samenleving kenbaar gemaakt. Op 28 december 2023, de dag dat ze officieel vrij kwam, nam Rose de uitgereikte hand van de samenleving aan, en sindsdien lijkt ze hard bezig haar leven (opnieuw) op te bouwen. 

Literatuurlijst

[1]Kettler 2024, “The Story of Gypsy Rose Blanchard and Her Mother”, Notorious Figures, Biography.com, 9 juli 2024

[2] Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Pediatric Condition Falsification (PCF) - factsheet

[3] Mommy Dead and Dearest

[4] Shaver, K.G. (1983). An Introduction to Attribution Processes (1st ed.). Routledge, hoofdstuk 9

[5] De Vos 2024,”Een dodelijk duo: de moordende Menéndez-broers”, Panorama, 26 september 2024